Temir tanqisligi anemiyasi: alomatlari, sabablari va davolash

Temir tanqisligi charchoq va soch to'kilishidan boshlab anemiyaga qadar ko'plab muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Millionlab odamlarda ushbu mikroelement yetishmaydi, lekin ular buni sezmasliklari mumkin. Qanday qilib temir tanqisligi anemiyasini aniqlash va o'z qanday choralar ko'rish kerak? Jiddiy davolanishsiz uni yengish mumkinmi? O'zingizni va bolangizni temir tanqisligidan qanday himoya qilish kerak? Bularning barchasi haqida siz maqoladan bilib olasiz. 

Temir tanqisligi anemiyasi nima?

Temir yetishmasligi tufayli 70% anemiyalar rivojlanadi. Ushbu mikroelement oz miqdorda bo’lsa gemoglobin molekulalari shakllanishni to'xtatadi. Natijada, qon juda kam kislorod tashiy boshlaydi. Boshqa to'qimalarda temir yetishmasligi teri, soch, yurak va ovqat hazm qilish bilan bog'liq muammolarga olib keladi.

Agar tanada temir tanqisligi sezilsa, ammo anemiya hali rivojlanmagan bo'lsa, bu holat sideropeniya yoki temir tanqisligi deb ataladi. Ko'pincha anemiya tug'ish yoshidagi ayollarda, homilador ayollarda, shuningdek 12-17 yoshdagi o'spirinlarda uchraydi. Keksa yoshga kelib, erkaklarda ham temir tanqisligi rivojlanadi. Hayotning birinchi yilida ko'p homiladorliklardan so’ng tug'ilgan bolalarning 60%da ham temir tanqisligi uchraydi. 

Temir tanqisligi anemiyasi alomatlari

Anemiya rivojlanishidan oldin ham sideropeniyaga xos belgilar paydo bo'ladi. Ko'pincha teri va sochlar, oshqozon va ichak, yurak mushaklari, asab tizimi ta'sir qiladi.

Temir tanqisligi alomatlari quyidagilar:

• quruq teri;

• mo'rt tirnoqlar;

• tirnoqlarning shakli o'zgarishi, ulardagi ko'ndalang chiziqlar;

• sochlarning gullashi, sekin o'sishi;

• charchoq, asteniya, zaiflik;

• terining oqargan rangi;

• ta'm buzilishi, tish pastasi, bo'r, bo'yoq va hokazolarni iste'mol qilish istagi;

• g'alati  hidlarni hush ko’rish;

• lablaridagi yaralar.

Gemoglobinning pasayishida kislorod yetishmasligi belgilari paydo bo'ladi - bosh aylanishi, hushidan ketish. Ko'pincha yurak urishi va quloqdagi shovqinlar uchraydi.

Temir tanqisligini anemiyasi - tekshirish uchun tahlillar

Yashirin yoki ochiq sideropeniyani aniqlash uchun qon tekshiruvi va quyidagi tahlillar o’tkaziladi:

• gemoglobin;

• eritrotsitlar soni;

• eritrositlardagi o'rtacha  gemoglobin miqdori (MCH) va eritrositlardagi o'rtacha  gemoglobin konsentratsiyasi (MCHC);

• ferritin;

• transferrin;

• zardob temirni bog'lash qobiliyati (TIBC) va boshqalar.

Temir tanqisligi anemiyasida TIBC tashqari barcha parametrlar pasayadi. 

Temir tanqisligi turlari

Temir tanqisligi asta-sekin o'sib boradi va bir necha bosqichlarda bo’ladi.

• Birinchi bosqich "prelatent" deb nomlanadi. Ushbu bosqichda temir tanaga kirgandan ko'ra ko'proq iste'mol qilinadi, ammo uning to'qimalardagi zaxiralari hali ham yetarli bo’ladi. Prelatent temir tanqisligi dietani o'zgartirish orqali tuzatilishi mumkin. Bundan tashqari, taom qo'shimchalari, vitaminli ovqatdan foydalanish mumkin. Bunday profilaktika zarur mikroelement zaxiralarini tiklashga va anemiya rivojlanishining oldini olishga yordam beradi. Agar yetishmovchilik bartaraf etilmasa, to'qimalarda temir zaxiralari asta-sekin kamayib keta boshlaydi. Bunday holda, gemoglobin darajasi o'zgarmaydi, ammo o'ziga xos belgilar paydo bo'lishi mumkin. Tahlillarda ferritin va transferrinning pasayishini topishingiz mumkin.

• Latent yetishmovchilikda, ovqatlanishni qayta ko'rib chiqish, maxsus vitamin komplekslaridan foydalanish kerak. Homilador ayollar yoki bolalar kabi xavf ostidagi guruhlar uchun shifokor ushbu bosqichda temir preparatlarini buyurishi mumkin.

• Agar latent (yashirin) tanqislik tuzatilmasa, temir tanqisligi anemiyasi rivojlanadi. Anemiya holatida maxsus dori-darmonlarni qabul qilish shart. Davolash odatda tanaga temir kerak bo'lganda yoki uning yetishmasligi sabablari bartaraf etilmaguncha davom etadi.

Temir tanqisligi sabablari

Sideropeniya sindromi bir necha sabablarga ko'ra rivojlanishi mumkin:

• muvozanatsiz ovqatlanish;

• oshqozon yoki ichak kasalliklari;

• qon yo'qotish;

• temirga bo'lgan ehtiyojning ortishi.

So’nggi sababga ko'ra temir tanqisligi anemiyasi alomatlari homilador ayollar va bolalarda uchraydi.

Temir tanqisligi anemiyasi xavfi quyidagilar uchun ancha yuqori:

• yangi tug'ilgan chaqaloqlarda;

• faol o'sish davridagi bolalarda;

• homilador va emizikli onalarda;

• reproduktiv yoshdagi ayollar, ya'ni hayz ko’radigan ayollarda.

Temir tanqisligi anemiyasining asosiy xavf omillaridan biri homiladorlikdir. Kelajakdagi ona ushbu mikroelementni nafaqat o'zi, balki bolasi bilan ham ta'minlashi kerak. Tug'ilgunga qadar bolaning tanasida onadan olingan taxminan 300 mg temir to'planadi.

Yangi tug'ilgan chaqaloqlar uchun ona suti temirning yagona manbai hisoblanadi. Agar emizuvchi onaning tanasida temir yetarli bo'lmasa, u holda bolada ham temir tanqisligi bo’ladi. Temir asab to'qimasini shakllantirishda ishtirok etadi va uning yetishmasligi chaqaloqning rivojlanishiga katta ta'sir qiladi.

Faol o'sish davrida sideropeniya bolalarning deyarli 50 foizida rivojlanishi mumkin. Ayniqsa, qizlar faolroq o'sishi va hayz boshlanishi paytida unga moyil bo’ladi. Hayz paytida muntazam ravishda qon yo'qotish tufayli ayollarning barchasi sideropeniyaga moyil. Ayniqsa, gormonal kasalliklar tufayli qon ketishi uzoq va ko'p miqdorda bo'lsa.

Temir tanqisligini anemiyasi - tashxislash

Sideropeniyani gemoglobin kamayishidan oldin ham aniqlash mumkin. Buning uchun ferritin, transferrin va zardobdagi TIBSS aniqlanadi. TIBSning ko'payishi va dastlabki ikkita ko'rsatkichning pasayishi to'qimalarda bo'lgan temir zahiralarining kamayishini ko'rsatadi.

Anemiyada temir tanqisligi gemoglobin ishlab chiqarishga ta'sir qila boshlaydi. Odatda, ayollarda gemoglobin 120 g/l dan yuqori bo'lishi kerak. Erkaklar uchun - kamida 130 g/l. Homilador ayollar uchun normalar 110 g/l gacha tushadi.

Gemoglobin miqdorining ushbu me'yordan pastligi anemiyaning yengil darajasini ko'rsatadi. Agar uning darajasi 70-89 g/l ga tushgan bo'lsa, bu o'rtacha holat. Jiddiy patologiyada gemoglobin 70 g/l dan pastroqqa tushadi.

Temir tanqisligi anemiyasi - davolash

Yashirin yetishmovchilik bosqichida, gemoglobin hali tushmagan bo'lsa, dietani sozlash, vitaminlar, ba'zi oziq-ovqat va vitaminli qo’shimchalarni iste'mol qilishni boshlash kifoya. Tananing o'zi ichakdan temirning emilishini kuchaytiradi va yetishmovchilik tezda tiklanadi.

Kuchli temir tanqisligi anemiyasida maxsus dori-darmonlarni qabul qilinishi kerak. Ular temir ta'minotini tez tiklashga, gemoglobin va eritrotsitlar hosil bo'lishini faollashtirishga imkon beradi.

Temir tanqisligi anemiyasida ovqatlanish

Prahez og'ir anemiyani boshqarishda yordam bermaydi. Ammo to'g'ri ovqatlanish asosiy temir tanqisligi rivojlanishiga to'sqinlik qilishi mumkin.

 Foto: kleo.ru

Eslatma: Biz kuniga o'rtacha 15-20 mg temirni oziq-ovqat bilan qabul qilamiz.

Temir yetishmasligi uchun ovqatlanish bo'yicha tavsiyalar:

• go'sht, jigar va tuxum sideropeniya paytida eng yaxshi oziq-ovqat hisoblanadi;

• temir meva va sabzavotlardan 1-5% dan ko'p bo'lmagan miqdorda so'riladi;

• vitaminlar C, B, foliy kislotasi va mis temirning emishini yaxshilaydi;

• kalsiy, taninlar, oksalatlar va fosfatlar temirning biologik mavjudligini pasaytiradi, bu quyidagilarni anglatadi:

1. achchiq damlangan choyni minimallashtirish maqsadga muvofiq;

2. sutni tarkibida temir bo’lgan mahsulotlardan alohida iste'mol qilish kerak.

Oziq-ovqat tarkibida uch valentli va ikki valentli temir ionlari mavjud. Ushbu ikkala ion ham ichaklarda so'riladi. Tanada temir ionlari oksidlanib, kamayib, har xil shakllarga o'zgarishi mumkin.

Temir tanqisligida oziq-ovqat qo'shimchalarini qabul qilish

Oziq-ovqat tarkibidagi temir tarkibini ko'paytirish uchun maxsus parhez qo'shimchalaridan foydalanish mumkin. 

Ushbu preparatlarning ko’pi, temirning o'ziga qo'shimcha ravishda, uning singishi va tashilishiga yordam beradigan vitaminlar va mikroelementlarni o'z ichiga oladi.

Tabiiy xom ashyo asosida yaratilgan va qo'shimcha ravishda temir tuzlari bilan boyitilgan qoshimchalar ham mavjud. Bularga gematogen, organik temir tuzlari bilan boyitilgan achitqi va boshqalar kiradi.

Temir tanqisligi anemiyasini davolash uchun taom qo’shimchalari ko'rsatmalarga muvofiq taxminan 3 oy davomida yoki davolovchi shifokor tomonidan tayinlangan boshqa kursga muvofiq qabul qilinadi.

Temir tanqisligida dori terapiyasi

Temir tanqisligi anemiyasini davolaydigan dorilar tarkibida uch valentli temir yoki ikki valentli temir ionlari bo'lishi mumkin. Ikki valentli temir preparatlari tanaga yaxshiroq singiydi

Uch valentli temir preparatlari kamroq yon ta'sirlarga olib keladi. Bir tomondan, uch valentli temir preparati emilishi sust bo’ladi, boshqa tomondan, dozani oshirib yuborish ehtimolini istisno qiladi.

Preparatlar shifokor tomonidan belgilangan sxema bo'yicha olinadi. Odatda ovqatlanish paytida qabul qilinadi - bu preparatning emilishini yaxshilaydi. Har qanday temir qo'shimchasining eng ko'p uchraydigan yon ta'sirlari: ich qotishi, ko'ngil aynish va qorin og'rig'i.

Davolash taxminan 3-5 oy davom etishi kerak.

Temir tanqisligida qon quyish

Qon quyish eng yangi usul bo'lib, faqat inson hayoti xavf ostida bo'lgan hollarda qo'llaniladi. Bunday har bir ish shifokorlar kengashi tomonidan alohida muhokama qilinadi.

Bolalardagi temir tanqisligi anemiyasini davolash

Bolalarni davolash uchun dorilarni sirop yoki tomchilar shaklida qo'llash qulay. Kichkintoylar uchun shifokor yordamida dozani aniq hisoblab, oziq-ovqatga tomchilar qo'shish mumkin. Kattaroq bolalarga sirop berilishi mumkin. Ushbu doril turlari yoqimli shirin ta'mga ega va davolash odatda muammolarni keltirib chiqarmaydi.

Bolalarda anemiyani oldini olish uchun siz sirop yoki gematogen shaklidagi qo’shimchalarni ishlatishingiz mumkin.

Bolalar uchun dozalarni tayyorlashda ularning vazni va temir tarkibini hisobga olgan holda hisoblash kerak. Tana vaznining kilogrammiga kuniga 3-5 mg kerak bo'ladi. To’liq va to’g’ri hisob-kitob uchun pediatrga murojaat qilish kerak.

Temir tanqisligi - bu yashirin rivojlanishi mumkin bo'lgan va uzoq vaqt davomida o'zini ko’rsatmaydigan kasallik. Sideropeniyada yetarli ovqatlanish va parhez qo'shimchalar kattalar va bolalar uchun sog'liqni saqlashga yordam beradi. Ammo agar anemiya belgilari yaqqol paydo bo'lsa, shifokor maslahatisiz dori-darmonlarni qabul qilmaslik kerak.

Temir tanqisligini oldini olish

Voyaga yetgan odamda temir tanqisligini profilaktika qilish, ba'zi oziq-ovqatlarni iste'mol qilish yoki tabletkalarni ichishga ishontirish oson. Ammo bolalarni davolash odatda biroz murakkabroq.

Tanadagi temir tanqisligini oldini olishning asosiy usuli bu to'liq va xilma-xil ovqatlanishdir. Choy, guruch, tvorog va sut kabi ba'zi bir ovqatlar temirning emilishini to'xtatadi.

Biologik faol oziq-ovqat qo'shimchalarini ham qabul qilish mumkin. Ular dietamizni bizga yetishmaydigan mikroelementlar va vitaminlar bilan boyitishga yordam beradi.

manba: kp.ru4 ta ovoz
Ovoz berish:

1 2 3 4 5